Gölleri

ÇILDIR GÖLÜ : Doğu Anadolu’nun bölgesinin Van Gölünden sonra en büyük gölüdür. 115 km2 olan bu göl, Kısır dağı ile Akbaba Dağı arasında yer almaktadır.

Kuzey-Batı yönünde uzanan Singer sırtları Çıldır Gölü ile Çıldır Ovasını birbirinden ayırır. Bu halde göl her tarafından kendisine doğru dikilen yüksek dağlarla çevrilmiştir. Bu bakımdan gölün Çıldır tarafı daha düzlüktür. Bu taraftaki kıyılarda ince ince düzlükler ve kumlu plajlar vardır.
Göl; kar suları, kaynaklar ve her iki dağdan inen küçük çaylarla beslenmekte olup, suları tatlıdır. Göl güneye doğru gitgide daralır. Kamervan Adasından sonra dar Zavot Boğazından ötede küçük bir genişleme daha yapar burasına Küçük Göl de denir. Gölün fazla suları belirli bir akıntı ile bu boğaza doğru toplanır ve buradan sonra hızlı bir akışla ve Telek Suyu adıyla gölden çıkarak Kars Çayına doğru akar. En fazla akış yazın olur (10-15 m3.), yaz sonlarına doğru ise akış çok azalır, saniyede 3 m3'e kadar düşer. Rakımı 1950 m olan Çıldır Gölünün yüzeyi kış aylarında buzla kaplanmaktadır.

Gölün kuzeydoğu kıyısına yakın bir yerinde, bir dönüm kadar genişliğinde Akçakale veya Kuşadası olarak adlandırılan ve bir yarımadanın kopmasından ortaya çıkan küçük bir ada bulunmaktadır. Bu ada üzerinde çeşitli kuş türleri barınır: Karabatak, Balıkçıl, Tulumboğaz ve martı bunların en önemlileridir. Bu kuşlar kışın Karadeniz’e göç ederler.

Çıldır gölü balık açısından oldukça zengindir. Kıyılarda ki dere ağızlarında alabalık bulunur. Gölde en çok bulunan balık türü sazan balığıdır. Gölde tatlı su Kefalı de vardır.

AKTAŞ (HOZAPİN) GÖLÜ : Çıldır ovasının kuzeybatı kesiminde 22 km2’ kadar bir alan kaplayan Aktaş (Karsak, Hozapin) gölünün yarısı ülke sınırları içerisindedir. Yüksekliği 1794 m. olan göl kapalı bir havza halindedir ve alanı gitgide daralmaktadır. Gölün suları sodalıdır. Gölde devamlı hareket halinde bulunan 12 adacık vardır. İlkbaharda göl yatağından taşan sular bir akıntı oluşturur ve bu akıntıya Zigaristav deresi denir.

AYI GÖLÜ : Arsiyan Dağı ile Cin Dağı arsında yer alıp 0,5 km2 kadar bir alana sahiptir. Göl kenarından çok sayıda küçük kaynak çıkmakta ve bu sular gölü beslemektedir. Gölden taşan suların oluşturduğu ve Hanak ilçemize doğru Cin dağının diplerini izleyerek akan Ayı deresinden yaz aylarında yöre halkı hayvan sulamada faydalanmaktadır.

KARAGÖL (VAKLA) GÖLÜ : Arsiyan Dağının Posof tarafında Baykent (Vakla veya Vahla) ve Alabalık (Sayho) Köyleri yakınlarında bulunmaktadır. Düz bir alanda yer alan gölün çevresi çimenlik olup Alabalığı boldur. Gölden çıkan küçük bir dere Posof ilçemize doğru iner.

BALIK GÖLÜ : Posof İlçemiz sınırlarında Kanlıdağ'ın kuzey tarafında bulunur. Küçük bir alanı kaplayan gölde Alabalık ve Kunduz bulunur.

KANLIGÖL : Posof İlçemiz Eminbey (Cilvana) köyünün batısında ( ) Zendar ve Civantel ( ) köyleri arasında sekiz dekar (8.000 m2) kadar bir alanı kaplamaktadır. Göl suları derin olup, kenarları sazlık ve bataklıktır. Gölde sazan balığı bulunmaktadır.

AYAZGÖLÜ : Posof İlçemizde Eminbey (Cilvana) köyünün hemen doğusunda 10 dekar genişliğinde küçük bir düzlüğün ortasında ve 20-30 m. derinliktedir. Gölde balık bulunmamaktadır.

SAĞRININ GÖLLERİ : Posof merkezinin 6 km. kadar doğusunda Sağrı ile Al köyü yakınlarında birbirine yakın olan Sülüklü ve Kamışlık göllerinin genel ismine Sağrının gölleri denir.

DAVAR GÖLÜ : Posof İlçemizin batısında Hırkat dağının kuzey tarafında 3 dekar genişliğindedir. Gölde balık bulunmamaktadır.

ARİLE (BALIK) GÖLÜ : Posof ilçemizin doğusunda, Gürcistan sınırına yakın Süngülü (Arale) köyünün yanında sekiz dönüm kadar genişliğindedir. Gölde Alabalık boldur. Gölün kenarları çıplak ve kumludur.
  

          NEHİRLERİ

KURA (KÜR) NEHRİ : Yurdumuzda Doğu Anadolu bölgesinden doğup Azerbaycan topraklarında Aras ırmağı ile birleşerek Hazar denizine dökülen akarsuyun toplam 1515 km. olan çığırının 189 km’lik bölümü Türkiye sınırları içindedir.

Kura ırmağı, Doğu Anadolu bölgesinin kuzeydoğu kesimindeki Allahuekber dağlarının kuzey yamaçlarından doğan Kayınlıkdere, Türkmendere (Sarmi deresi) ve Kür (Gür) Çayının, Göle ovasının kuzeybatısında birleşmesiyle oluşur. Kür yada Gür adı, bazı kaynaklarda ırmağın tümü için kullanılır. Kura, Göle ovasının kuzeybatısında Yiğitkonağı Köyünün eski adıyla anılan dar ve derin Türkeşen boğazına girer. Güneydoğu-Kuzeybatı doğrultusunda 32 km. boyunca uzanan boğaz, birer çöküntü alanı olan Göle ile Ardahan ovalarını birbirine bağlar. Irmak, Türkeşen Boğazını geçerken yer yer menderesler oluşturur. Uğurlu dağı ile Kılıç dağı arasına sıkışmış olan boğazda, bu dağlardan gelen küçük kollar alır. Ardahan ovasına ulaştıktan sonra Yalnızçam dağlarının yamaçlarında ve çevredeki yüksek platolardan gelen pek çok dereyi de alarak, o çöküntü alanının güney kenarı yakınında menderesler oluşturur.Yatağın bu kesiminde kopuk menderesler ve ırmağın eskiden daha kuzeyde aktığını gösteren terkedilmiş yataklar vardır. Ardahan’ın batısında yer alan Dedegül köyünün güneyindeki terkedilmiş yatağın uzunluğu 2 km.yi aşar. Ovanın doğusunda Ardahan ile Sugöze köyü arasında bir çok terkedilmiş yatak ve menderes yeniği vardır.Ardahan ovasında akarsu eğiminin çok az olması bu yüzey şekillerinin oluşmasına yol açmıştır.

Kura Irmağı, Ardahan ovasından sonra kuzeydoğuda gene dar ve derin, ama Türkeşen boğazından çokta uzun olan Miyalashor boğazına girer. Miyalashor boğazı, genellikle güneybatı, kuzeydoğu doğrultusunda 65 km. boyunca Gürcistan sınırına kadar uzanır. Kura Irmağı daha önceleri olgunluğa erişmiş eski vadisi içerisinde akarken, sonradan derine doğru yatağını şiddetle kazarak bugünkü boğazı oluşturmuş ve geniş bir oluk biçimindeki eski vadilerini tabanı yukarıda kalmıştır. Bunlar, günümüzdeki vadi tabanından 200-300 m. Yükseklikte yer alan ana kaya şekilleri ve terkedilmiş akarsu yataklarıdır.

Kura'nın, Ardahan ovasının kuzeydoğusunda Miyalashor boğazına girerken 1800 m. Olan taban yüksekliği Türkiye topraklarından çıkarken 1300 m.’dir. Boğaz boyunca fazla daralıp genişlemeyen vadi tabanının ortalama eğimi % 07'dir. Bu eğim, boğazı kuzeydoğu ucuna doğru gidildikçe artar ve özellikle Karaçay'ın Kura ırmağına katıldığı yerden sonra % 08'i bulur.Yarılmanın en şiddetli olduğu ve vadi tabanının en çok derinleştiği kesim de burasıdır. Bu kesimden Kura ırmağının vadisine görülmesini kolaylaştıran bir kırık (Fay) çizgisini izlediği anlaşılmaktadır. Çıldır ilçesine bağlı Kuzukaya köyünün doğusunda Kura, birdenbire yön değiştirerek iyice kuzeydoğuya yönelir. Karaçay'ın, Kura'ya kavuştuğu yerin yakınındaki çermik yöresinden çıkan sıcak maden suyu kaynakları da, bu kesimde akarsu vadisinin bir kırık çizgisine uyduğunu kanıtlar. Irmağın, Ardahan’ın doğusunda Karaçay’dan başka aldığı önemli kollar kısır dağından Ağıldere adıyla çıkan Ölçek Suyu ve Hanak yönünden gelen sularla beslenen Cot Suyudur.

Kura Irmağı, Akkiraz (Kertene) köyünün doğusundan başlayıp bir süre Türkiye-Gürcistan sınırında aktıktan sonra Kurtkale yakınlarındaki Tavşan sırtı yöresinde Gürcistan’a oradan da Azerbaycan topraklarına ulaşır ve Aras Nehri ile birleşerek Hazar Denizine dökülür. Türkiye’de su toplama alanı 4852 km².dır. Ortalama debisi ise, Türkiye’deki yukarı çığırında 25 m3/sn dır. Irmağın suları nisanda en yüksek düzeyine erişir. Yatağında en az suyun bulunduğu ay genellikle Eylül ve Ekimdir.